Nederlanders hebben dit jaar al miljoenen euro’s verloren door WhatsApp-fraude. Wie zijn deze WhatsApp-oplichters eigenlijk?
Wie zijn deze WhatsApp-oplichters?
Iedereen met een telefoonnummer heeft waarschijnlijk wel eens een sms’je ontvangen waarin het lijkt alsof de bank contact zoekt. “Uw Bankieren app vervalt voor gebruik. Koppel nu uw nieuwe app” of “Om te voorkomen dat uw betaalpas in beperking wordt gesteld dient u uw betaalpas op tijd te vervangen”. Weet je ook maar iets over phishing, dan trap je daar niet in en tik je nooit op de bijgevoegde linkjes. Maar wat er nu op WhatsApp gebeurt is een heel ander verhaal.
Vriend-in-nood-fraude of hulpvraagfraude via WhatsApp is realistischer en vooral veel persoonlijker. In een reeks berichtjes vertelt een kind aan een ouder of grootouder dat hij/zij een nieuw telefoonnummer heeft. Niet veel later wordt er gevraagd om geld over te maken, omdat er anders iets ergs gebeurt. ‘Ik stort het morgen terug hoor!’. Je laat je lieve (klein)kind natuurlijk niet in nood zitten, dus maak je wat over. Niet wetende dat er aan de andere kant van de berichtjes en de bekende profielfoto een oplichter zit. Op deze manier worden honderden mensen per jaar slachtoffer van WhatsApp-fraude. Dit jaar meer dan ooit.
Uit cijfers van de Fraudehelpdesk blijkt dat er op 1 november 2020 dit jaar ruim 1200 mensen zijn opgelicht. Bij elkaar hebben deze mensen al 3,7 miljoen euro betaald. Het gaat vooral om mensen van boven de 55 jaar die slachtoffer worden via WhatsApp. Deze mensen hebben vaak volwassen kinderen en meestal ook spaargeld opgebouwd. Onterecht wordt gedacht dat deze doelgroep vooral slachtoffer is door onwetendheid over smartphones, apps en digitaal bankieren. Zo simpel is het niet.
Oplichters gaan geraffineerd te werk
Als je zelf nog nooit doelwit van WhatsApp-fraude bent geweest, dan heb je deze gesprekken waarschijnlijk wel eens op sociale media langs zien komen. Mensen krijgen een berichtje van iemand die zich voordoet als hun kind, terwijl ze helemaal geen kind hebben. Vervolgens proberen ze voor de grap het spelletje mee te spelen. Screenshots van deze gesprekken doen het goed op Twitter en Facebook.
Dat zijn willekeurige aanvallen, waarbij er een breed net wordt uitgegooid in de hoop dat er toch iemand in trapt. Maar oplichters gaan veel geraffineerder te werk voor deze vorm van WhatsApp-fraude. Ze struinen bijvoorbeeld de sociale media van jou en je kinderen af, om te zien wat er in jullie leven speelt en wat jullie taalgebruik is. Denk aan welke emoji je gebruikt. De aanvallen zijn dan zo secuur opgesteld, dat iedereen er in kan trappen. Daar hoef je niet oud voor te zijn met weinig kennis over smartphones.
Wie zijn het
“Op straat wordt het veiliger, maar in online criminaliteit zit een stijgende lijn”, vertelt politiewoordvoerder Bobby Markus aan Android Planet. Maar wie zijn de oplichters exact? Daar kan de politie nog weinig over zeggen: “Het is niet echt een type. Je kunt het niet in een hokje stoppen.” De politie probeert een beeld te krijgen door verbanden te leggen tussen alle meldingen die er binnenkomen.
“Dat is best een exercitie”, stelt Markus. “Wij zijn van 120 meldingen per week naar 100 meldingen per dag gegaan.” Dat komt doordat de politie in april de mogelijkheid heeft toegevoegd om online aangifte te doen. Tussen die aangiften zitten ook mensen die niet slachtoffer zijn geworden, maar wel de vraag van een oplichter hebben gekregen.
Inmiddels zijn er volgens de politie wel een paar dingen duidelijk. “Mensen die zich bezighouden met WhatsApp-fraude houden zich ook vaak met andere soorten van fraude bezig”, stelt Markus. Als voorbeeld noemt de woordvoerder het verkoop van fitnessapparatuur via een malafide webshop. Het tweede is dat de criminelen steeds professioneler worden.
Criminele industrie
Het is namelijk niet zo dat een oplichter alles zelf doet. Het is een criminele industrie waarin iedereen een eigen rol heeft. Uit onderzoek van RTL Nieuws is gebleken dat criminelen lijsten met namen, adressen, 06-nummers en de naam van de bank waar de persoon klant is verkopen. Dit zijn ‘verse leads’, wat betekent dat de personen op deze lijsten nooit eerder zijn gecontacteerd door een oplichter. Dat is interessant, want dan is de kans veel groter dat die persoon er in trapt. Deze lijsten, met voornamelijk vijftigplussers, worden verkocht via criminele fora en chatgroepen met soms wel honderden tot duizenden leden.
Door deze leads zo uitgebreid mogelijk te maken, met extra informatie die bijvoorbeeld via sociale media is gevonden, kan er meer geld worden gevraagd. Zo wordt al geld verdiend met WhatsApp-fraude voordat er ook maar iemand een berichtje heeft ontvangen.
Dan zijn er bijvoorbeeld ook nog katvangers. Dit zijn mensen die hun rekeningnummer beschikbaar stellen voor oplichters. De oplichter gebruikt dat rekeningnummer om het geld veilig over te sluizen, terwijl de katvanger een deel op de rekening laat staan.
Wat komt hierna?
Deze oplichters zijn dus behoorlijk professioneel en moeten niet onderschat worden. Ze maken ook slim gebruik van de actualiteit, vertelt Marloes Kolthof, directeur van de Fraudehelpdesk, aan Android Planet: “Mensen zijn nu digitaler en daar maken oplichters gewoon gebruik van”. Toch is de groei van de WhatsApp-fraude niet enkel een gevolg van de coronacrisis, weet Markus: “De stijging van digitale criminaliteit was er voor corona al”.
Het belangrijkste om over deze oplichters te weten, is dat ze altijd weer nieuwe manieren verzinnen om mensen geld uit de zakken te kloppen. “De laatste weken zien we bijvoorbeeld ook dat als het slachtoffer makkelijk erin trapt, de fraudeur opnieuw contact opneemt met het slachtoffer met het aanbod om te helpen. En dan wordt die nog meer geld afhandig gemaakt”, vertelt Kolthof. De politie ziet bankhelpdeskfraude stijgen. Via ‘spoofing’ lijkt het op je mobiel alsof je bank belt. Jij ziet op je scherm ING en dan krijg je ook daadwerkelijk iemand aan de lijn.
De Fraudehelpdesk en de politie doen campagnes om bewustzijn te creëren rond WhatsApp-fraude en proberen ook mensen te bereiken die niet veel op internet zitten. Kolthof hoopt daarom wel snel een afname te zien van WhatsApp-fraude, maar daar eindigt het niet mee: “Dan vinden ze wel weer een ander kanaal.” Het belangrijkste is dus om altijd alert te blijven.
Bescherm jezelf
Juist omdat deze criminelen zo slim te werk gaan, kan iedereen slachtoffer van WhatsApp-fraude worden. Er zijn verschillende manieren om ervoor te zorgen dat jij en je naasten deze dans ontspringen. De belangrijkste zetten we op een rijtje:
- Maak nooit geld over op basis van een een tekstbericht, via sms of WhatsApp. Bel de persoon of het bedrijf achter het bericht bijvoorbeeld op.
- Stel tweefactorverificatie in. WhatsApp-fraude kan ook plaatsvinden doordat iemand een WhatsApp-account hackt. Via tweefactorverificatie houdt je deze mensen buiten.
- Deel niet teveel persoonlijke informatie online, over je leefsituatie en wat je meemaakt. Daarmee geef je oplichters de middelen om jou of je naasten te foppen.
- Informeer je ouders en andere naasten. Jij weet het waarschijnlijk allemaal wel, maar je ouders of grootouders mogelijk niet. Leg ze uit waar ze op moeten letten en maak afspraken over hoe jullie over gezldzaken communiceren.
Check ook ons artikel nog met nog vijf tips om WhatsApp-fraude te herkennen en te voorkomen. Lees tevens hoe je Tikkie-fraude kunt voorkomen.
