The New York Times schreef een paar jaar geleden over de gezondheidsrisico’s van wearables, zoals slimme horloges. Het controversiële stuk maakte de tongen los, maar wat klopt er van deze claims? Over straling en smartwatches.
Lees verder na de advertentie.
Is de straling van mijn smartwatch gevaarlijk?
Slimme horloges bestaan al veel langer, maar de Apple Watch zorgde voor de definitieve doorbraak. Het ‘klokje’ kwam in 2015 uit en zorgde voor een revolutie in de technologiewereld.
De voordelen waren immers overduidelijk. Je kon (en kunt) een smartwatch tijdens het sporten dragen om zo je trainingen in kaart te brengen, bellen vanaf je pols en bijvoorbeeld muziek luisteren.
Zijn er ook nadelen? The New York Times waarschuwde in 2015 voor de gezondheidsrisico’s van wearables, zoals fitnesstrackers en slimme horloges. Het artikel deed een poging de belangrijkste onderzoeken op dit gebied samen te vatten en concludeerde onder meer dat het schadelijk kan zijn om de hele dag een wearable te dragen.
Het stuk deed veel stof opwaaien, maar inhoudelijk was er genoeg op aan te merken. Er volgden meerdere rectificaties. Deze herzieningen zwakten het stuk flink af. De uitspraken van internetpersoonlijkheid en voorstander van alternatieve geneesmiddelen Joseph Mercola, die in het artikel als autoriteit werd geciteerd, werden bijvoorbeeld onderuitgehaald door experts.
In de rectificaties stond verder dat de besproken onderzoeken naar gezondheidsrisico’s van wearables “onzorgvuldig” waren behandeld. Het kwam erop neer dat de onderzoeksresultaten veel minder stellig waren dan de redactie van The Times deed voorkomen.
In het artikel werd bijvoorbeeld overtuigend gewezen op een mogelijk verband tussen het dragen van een wearable en het risico op kanker. In de rectificatie wordt echter aangegeven dat er absoluut geen sprake is van zo’n duidelijke oorzaak-gevolg-reactie.
Met andere woorden: de onderzoeken houden rekening met de mogelijkheid van een effect tussen wearables en gezondheidsrisico’s, maar vinden hier geen bewijs voor. Dat is ook logisch, want het aantonen van een causaal (oorzakelijk) effect is ontzettend lastig en komt zelden voor. Samenvattend blijft er van het alarmerende artikel weinig over.
Hoe een smartwatch werkt
Even een stap terug, want waarom zouden smartwatches überhaupt schadelijk zijn voor de gezondheid? Het antwoord zit ‘m in elektromagnetische golven. Een slim horloge zendt deze golven uit om te communiceren met apparatuur of andere spullen.
Dat klinkt wellicht eng, maar het is heel normaal. De elektromagnetische velden zorgen er bijvoorbeeld voor dat een telefoon kan ‘praten’ met zendmasten. Hierdoor is het mogelijk om te internetten, bellen en sms’en.
Het bereik van verschillende soorten elektromagnetische velden loopt flink uiteen. Hoogspanningslijnen kunnen bijvoorbeeld tot op duizenden kilometers signalen uitzenden, terwijl persoonlijke gadgets (zoals een slim horloge) maximaal tot enkele tientallen kilometers reiken.
In het algemeen taalgebruik worden elektromagnetische velden en straling vaak inwisselbaar gebruikt, maar dit klopt niet helemaal.
Smartwatches (en bijvoorbeeld telefoons) zenden namelijk geen radioactieve straling uit. Dit soort ioniserende straling is in staat om menselijke DNA te beschadigen, met alle gezondheidsrisico’s van dien. Onderstaande afbeelding van het Kennisplatform ElektroMagnetische Velden laat de onderverdeling in veilige (niet-ioniserend) en onveilige (ioniserend) velden goed zien.
Ongevaarlijke straling
De ‘straling’ van wearables en smartphones kunnen je DNA niet beschadigen, maar wel je lichaam een klein beetje opwarmen. Om dit te voorkomen moeten makers van gadgets zich aan strenge SAR-veiligheidsnormen houden.
SAR staat voor Specific Absorption Rate. Deze eenheid geeft aan hoeveel elektromagnetische velden door het lichaam worden opgenomen. In Europa worden er maximale SAR-normen vastgesteld waardoor je als consument zeker weet dat een product veilig is. Bovendien worden deze maximumnormen in de praktijk nooit gehaald. In veruit de meeste gevallen blijft de ‘straling’ (elektromagnetische velden) ver onder de grens.
Zelfs wanneer je uren achter elkaar met een telefoon aan je oor belt, warmt je lichaam maximaal een paar honderdste graden Celsius op, blijkt uit onderzoek van Cancer Research UK (via NPR). De Britse stichting voor onderzoek naar kanker is dan ook duidelijk in haar oordeel: “Het gebruiken van kleine, elektronische gadgets vergroot niet de kans op het krijgen van kanker.”
Die conclusie is gemeengoed. Er bestaat namelijk geen grootschalige studie die een directe link tussen het gebruik van kleine, elektronische apparaten (zoals een smartphone of wearable) en het risico op kanker aantoont.
Dat is opmerkelijk, want om tot deze conclusie te komen deed de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) een metastudie naar ruim 25,000 wetenschappelijke onderzoeken hierover. Puur voor het perspectief: dat is meer onderzoek dan we bijvoorbeeld hebben gedaan naar de aanwezigheid en effecten van chemicaliën in ons voedsel.
Het onmeetbare bewijzen
Helaas kunnen we daardoor niet concluderen dat de ‘straling’ van smartwatches geheel ongevaarlijk is. Slimme horloges zijn immers een relatief nieuwe uitvinding. Er zijn nog geen onderzoeken die de (mogelijke) effecten op langere termijn hebben bekeken. Kijken we bijvoorbeeld naar de langdurige effecten van smartphones op onze gezondheid, dan verwacht de WHO de eerste conclusies op zijn vroegst over tien jaar.
Daarbij is het enorm moeilijk om aan te tonen dat iets niet schadelijk is. Hoe toon je immers iets aan dat (misschien) niet bestaat? Ook wetenschappers kampen met dit dilemma. Daarom wordt het effect van smartwatches en andere elektromagnetische velden vaak ‘mogelijk carcinogeen’ genoemd. Dit betekent dat het (mogelijke) effect (nog) niet valt uit te sluiten.
Dit voorlopige oordeel is weinig misschien weinig overtuigend, maar veelvoorkomend. Alledaagse zaken als het eten van rood vlees, drinken van wijn en gebarbecued vlees zijn bijvoorbeeld ook ‘mogelijk carcinogeen’.
Bovendien hoort twijfel bij wetenschap. Een goed onderzoeker zal daarom niet zomaar een claim als “smartwatches zijn wel/niet schadelijk voor de gezondheid” naar buiten brengen. Zo’n algemeen statement gaat voorbij aan de onderzoeksmethode en -opzet en laat geen ruimte voor (zelf)reflectie. Laat reflectie en twijfel nou net cruciaal zijn in een weldoordacht wetenschappelijk experiment.
Meer mythes doorgeprikt
Android Planet besteedt regelmatig aandacht aan hardnekkige verhalen uit de technologiewereld. Klopt het bijvoorbeeld dat je een smartphone beter niet kunt snelladen, omdat dit schadelijk is voor de batterij? En, kun je een telefoon ‘s avonds nou beter wel of juist niet opladen?
- ‘Specificaties Asus ROG Phone 7 gelekt: razendsnelle smartphone voor gamers’ (29 mrt)
- Deze handige Google Pixel-functie is vanaf nu iets beter (28 mrt)
- ‘Renders gelekt: bekijk de OnePlus Nord CE 3 Lite van alle kanten’ (28 mrt)
- Deze wearables helpen je tijdens en rond je menstruatie (28 mrt)
- ‘Dit zijn alle specificaties van de Motorola Edge 40 (Pro)’ (27 mrt)
